رئيس دانشگاه آزاد اسلامي چهارمحال و بختياري معتقد است که گسترش علمي بدون ديپلماسي علم و فناوري امکان‌پذير نيست؛ چراکه گسترش علم مبناي توسعه کشور است و اگر به اقتصاد مقاومتي اعتقاد داريم، بايد در ديپلماسي علمي سرمايه‌گذاري کنيم.
به گزارش خبرنگار گروه استان‌هاي خبرگزاري آنا، محمدمهدي طهرانچي رئيس دانشگاه آزاد اسلامي خرداد سال جاري در بخشنامه‌اي «آيين‌نامه ديپلماسي علمي دانشگاه آزاد اسلامي» را به معاونان، رؤساي مراکز و مديران کل سازمان مرکزي و رؤساي استان‌ها، واحدها و مراکز آموزشي دانشگاه آزاد اسلامي ابلاغ کرد.
بيشتر بخوانيد:
آيين‌نامه ديپلماسي علمي دانشگاه آزاد اسلامي ابلاغ شد
دکتر طهرانچي اين بخشنامه را در راستاي پياده‌سازي راهبردهاي نظام فرهنگي-تربيتي، نظام آموزشي، نظام پژوهش و فناوري، نظام مديريتي و ... تحقق اهداف اسناد بالادستي کشور در حوزه علم و فناوري مانند سند جامع روابط علمي بين‌المللي جمهوري اسلامي ايران مصوب شوراي عالي انقلاب فرهنگي و سياست‌هاي کلان دانشگاه در حوزه علم و فناوري و ديپلماسي علمي ابلاغ کرده است.
بيشتر بخوانيد:
بهره‌برداري از مسيرهاي علمي و فناوري با ديپلماسي علمي
گسترش فناوري‌هاي نوين کشور با ديپلماسي علمي
معرفي بازارهاي جديد براي فروش محصولات دانش‌بنيان
در همين زمينه با ابراهيم رحيمي رئيس دانشگاه آزاد اسلامي استان چهارمحال و بختياري و واحد شهرکرد به گفتگو نشستيم که مشروح آن را مي‌خوانيد.
آنا: با توجه به ابلاغ «آيين‌نامه ديپلماسي علمي دانشگاه آزاد اسلامي»، ارزيابي شما از اثرات و کمک ديپلماسي علمي به پيشرفت حوزه فناوري و ارتقاي علمي و حل مشکلات کشور چيست؟
دکتر رحيمي: با توجه به اينکه در عصر حاضر، هيچ عاملي را نمي‌توان به‌عنوان جايگزين دانش در توسعه معرفي کرد و ساير عوامل توليد مانند نيروي کار و سرمايه که تا چند دهه پيش از جمله عوامل اصلي توسعه به شمار مي‌آمدند، تحت تأثير اين پديده قرار گرفته‌اند؛ بنابراين بدون ترديد علم و فناوري موتور محرک جوامع مدرن و محور اصلي روند جهاني‌شدن و عامل اصلي نوآوري‌هاي مولد توسعه علمي، فرهنگي و اقتصادي است.
از سوي ديگر وجود برخي چالش‌هاي مشترک جهاني مانند تغييرات آبوهوايي، امنيت آب‌وغذا، نياز به انرژي‌هاي پاک و پايدار، تروريسم، نئوتروريسم، بيوتروريسم و ... سبب شده که دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز توليد فکر، نقش و جايگاه ويژه‌اي پيدا کنند. ضمن آنکه اين توقع از طرف افکار عمومي جهاني هم وجود دارد که انديشمندان و متفکران مرتبط بايد در راستاي رفاه بيشتر بشريت تلاش کنند؛ بنابراين يک هم‌افزايي و همکاري فراملي در راستاي رفع چنين چالش‌هايي از الزامات و ضرورت‌هاي جهان جديد است که در چارچوب ديپلماسي علمي دانشگاه‌ها قابل تبيين و تحليل است.
آنا: به نظر شما پرداختن به ديپلماسي علمي چه ضرورتي براي جامعه علمي و دانشگاهي دارد؟
دکتر رحيمي: هرچند ديپلماسي علم و فناوري از جمله مفاهيم دانشگاهي نوظهور است؛ اما برنامه‌ريزي جامعه علمي و دانشگاهي در اين بستر، منجر به افزايش ظرفيت‌هاي آن مي‌شود که ازجمله اين ظرفيت‌ها مي‌توان مواردي مانند دسترسي به پژوهشگران، يافته‌هاي تحقيقات، امکانات و تجهيزات مرتبط با پژوهش، منابع و سرمايه‌هاي طبيعي ديگر کشورها و توسعه دستاوردهاي تحقيق و توسعه را نام برد.
آنا: پژوهش‌هاي مشترک علمي و فناوري چگونه موجب ارتقاي علمي دانشگاه‌ها مي‌شود؟
دکتر رحيمي: همکاري‌هاي علمي مشترک علاوه‌بر تقويت زيرساخت نوآوري و دانش، به‌عنوان عاملي مؤثر براي مديريت تعارضات، بهبود درک علمي و ارتقاي توانمندي‌هاي علمي و فناورانه در فضاي سرشار از احترام دوجانبه مطرح مي‌شود.
آنا: به اشتراک‌گذاشتن تجربيات علمي کشورها چه تأثيري بر شکوفايي علمي نخبگان دانشگاهي دارد؟
دکتر رحيمي: توسعه علمي بدون ديپلماسي علم و فناوري امکان‌پذير نيست، توسعه علمي مبناي توسعه کشور است، اگر به اقتصاد مقاومتي اعتقاد داريم که به معني اقتصاد دانش‌بنيان و اقتصاد با محور علم است، بايد در ديپلماسي علمي سرمايه‌گذاري کنيم و نتايج آن منجر به ورود در عرصه انجام پروژه‌هاي بزرگ علمي مانند تحقيقات بين‌المللي فضايي يا برنامه‌هاي سلامت جهاني، مطالعات آب و هوايي، امنيتي و تمام پروژه‌هاي تحقيقاتي بزرگي مي‌شود که در آنها علاوه‌بر همه آثار مثبت تبادلات علمي، ترجيح يا ضرورت بر تقسيم هزينه‌ها، منابع يا ريسک‌ها ميان چند مؤسسه تحقيقاتي يا دانشگاه‌هاي مختلف است.
آنا: حرکت دانشگاه آزاد اسلامي را براي تحقق ديپلماسي علمي چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
دکتر رحيمي: با توجه به اينکه در سياست‌هاي ابلاغي مقام معظم رهبري در حوزه علم و فناوري بر سه وظيفه دانشگاه‌ها در حوزه ديپلماسي علمي يعني «توسعه و تقويت شبکه‌هاي ارتباطات علمي ملي و فراملي»، «گسترش همکاري و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم با ساير کشورها» و «استفاده از ظرفيت‌هاي علمي و فني ايرانيان مقيم خارج و جذب متخصصان برجسته ساير کشورها» تأکيد شده است و در سند دانشگاه اسلامي نيز در حوزه ديپلماسي علمي بر تعامل سازنده و اثرگذار دانشگاه‌ها در سطوح ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي به‌عنوان يک مأموريت تأکيد شده است؛ بنابراين در اين راستا در دانشگاه آزاد اسلامي هم گام‌هاي بسيار مؤثر و هدفمندي در اين عرصه تاکنون انجام شده است.
از آن جمله مي‌توان همکاري‌هاي مشترک تحقيقاتي و آزمايشگاهي، تبادل استاد و دانشجو، مأموريت‌هاي مطالعاتي استادان و دانشجويان، توافقنامه‌هاي دو و چندجانبه همکاري علمي و ... در حوزه ابزارهاي عملياتي، دادن جوايز، برگزاري جشنواره‌ها، تشويق دانشمندان و ديپلمات‌هاي فعال و ... در حوزه ابزارهاي حمايتي و نيز ارتباطات بين‌دولتي کشور با کشورهاي هدف به‌ويژه کشورهاي منطقه و جهان اسلام و ... در حوزه ابزارهاي استراتژيک را نام برد.
آنا: آيا مأموريت مطالعاتي اعضاي هيئت علمي و دانشجويان دکتري با اولويت طرح پايش انجام مي‌شود؟
دکتر رحيمي: بله، يکي از رسالت‌هاي دانشگاه آزاد اسلامي در راستاي تعامل علمي و هدفمند با مراکز آموزشي، پژوهشي و فناوري معتبر بين‌المللي به‌ويژه جهان اسلام، اختصاص فرصت‌هاي تحقيقاتي براي اعضاي هيئت علمي و دانشجويان دکتري با عنوان مأموريت مطالعاتي است که جزء ابزارهاي عملياتي ديپلماسي علمي کشور است و همه ساله براساس اولويت موضوعي اين فرصت فراهم مي‌شود.
در اين زمينه همواره تحول هدفمند فرصت‌هاي مطالعاتي با توجه به نيازها و اولويت‌هاي کشور و متناسب با نقشه جامع علمي کشور مدنظر بوده است.
آنا: ديپلماسي علمي به چه ميزان مي‌تواند در رفع چالش‌هاي کشور مؤثر واقع شود؟
دکتر رحيمي: امروزه ديپلماسي علمي دقيق و حساب‌شده بـراي رفع مشـکلات در همه ملت‌ها کاربرد بسيار دارد و سرمايه‌گذاري در اين عرصه توسط دولت‌ها بسيار ضروري است؛ چراکه قسمتي از ديپلماسي علمي، ديپلماسي علمي داخلي است، يعني اينکه بتوانيم ارتباطات داخلي بين صنعت و دانشگاه در چارچوب علمي برقرار کنيم که به‌نوعي ديپلماسي علمي محسوب مي‌شود. تبادل بين صنعت و دانشگاه مي‌تواند پاسخگوي نياز‌هاي علمي بخش صنعت و مهياکردن نياز‌هاي تحقيقاتي و تجربي مراکز علمي باشد.
قطعاً با توجه به برنامه‌هاي اقتصاد مقاومتي، يکي از محور‌هاي اصلي مأموريت‌گراشدن دانشگاه‌ها براي حل مشکلات اقتصادي کشور است که در اين موضوع ارتباط با صنعت داخل و خارج از کشور اهميت بالايي دارد. به‌عنوان نمونه در پروژه‌هاي وزارت نفت مشاور علمي بين‌المللي از کانال دانشگاه تعريف شده که براساس همين سياست بوده است.
به گزارش آنا، ديپلماسي عمدتاً به قواعد و قوانيني اطلاق مي‌شود که روابط بين‌الملل را از طريق ديدار و گفت‌وگوهاي ديپلمات‌هاي رسمي برقرار مي‌کند. به عبارت ساده‌تر ديپلماسي مجري سياست خارجي در چارچوب قوانين و چشم‌اندازهاي سياست خارجي هر کشور است. در واقع به اين قوانين دکترين سياست خارجي گفته مي‌شود که از طريق رئيس هر حکومت يا وزير امور خارجه اعلام مي‌شود و ديپلماسي بايد در خدمت اين دکترين قرار بگيرد.
ديپلماسي علمي قرار است از طريق سازوکار ديپلماسي بين دولت‌ها، مؤسسات، متخصصان و مردم ارتباط و تعامل هدفمند ايجاد کند. بي‌شک اگر کشوري به دنبال ايجاد فرصت براي توسعه علمي، فناوري و نوآوري باشد، تنها راه دستيابي به آن، ديپلماسي علمي است.
بهره‌جستن از ظرفيت‌هاي علم و فناوري براي تحقق اهداف سياست خارجي دولت‌ها و همچنين بهره‌گيري از ابزارهاي ديپلماتيک و سياست خارجي براي ارتقاي علم و فناوري در درون کشورها را نيز مي‌توان از ديگر نتايج ديپلماسي علمي نام برد.